Muskusrat

Hoe herken ik de Muskusrat?

De muskusrat (Ondatra zibethicus) is een knaagdier van 0,6-1,8 kg. Naast een 25-35 cm lang lijf heeft de muskusrat ook een 20-25 cm lange, kale, zijdelings afgeplatte staart. Het dier heeft een grijsbruine tot zwartbruine vacht op de rugzijde en een grijze tot vuilwitte vacht op de buikzijde. Er komen echter ook exemplaren voor met een roodbruine vacht. De kop is breed met kleine ogen en ronde, met vacht bedekte oren. Verder heeft de muskusrat gele snijtanden, maar deze zijn lastig te zien in het veld. Ten slotte heeft de soort donkerbruine tot zwarte achterpoten met duidelijk zichtbare zwemvliezen. 

Bij identificatie kan verwarring ontstaan met beverratten, bevers of bruine ratten. Een duidelijk verschil is zichtbaar bij de staart. Bevers hebben een platte staart, beverratten hebben een ronde staart die van dik naar dun loopt en ook bruine ratten hebben een ronde staart. Muskusratten hebben een kenmerkende zijdelings afgeplatte staart, waaraan ze goed herkenbaar zijn in het veld. Ook de grootte kan een goede indicator zijn, al kan dit in het veld soms lastig zijn om in te schatten. Een volwassen beverrat is 2 tot 3 keer groter dan een volwassen muskusrat en een volwassen bevers is vervolgens weer 2 keer zo groot als een volwassen beverrat. 

Meer informatie over de verschillen tussen beverrat, muskusrat en bever vindt u hier (Engelstalig). 

Herkomst – Waar komt de Muskusrat vandaan?

Oorspronkelijk komt de muskusrat uit Noord-Amerika. In het begin van de vorige eeuw is de soort in Europa geïntroduceerd als pelsdier of voor de jacht. Naast ontsnappingen uit pelsdierfokkerijen zijn ook veel exemplaren bewust uitgezet. Na vestiging in het wild, heeft de soort zich op eigen kracht verder verspreid over Europa. Inmiddels vormt natuurlijke verspreiding vanuit het buitenland de belangrijkste introductieroute naar Nederland. 

Verspreiding – Waar komt de Muskusrat voor?

De muskusrat komt in bijna alle landen voor op het Europese vasteland, inclusief Nederland. In het verleden heeft de soort zich ook gevestigd in Ierland en het Verenigd Koninkrijk, maar is daar succesvol uitgeroeid. In Nederland komt de soort wijdverspreid voor. 

Muskusratten leven bij voorkeur in en nabij stilstaande wateren, zoals dode rivierarmen, kanalen, moerassen en vijvers. De soort kan ook voorkomen in en nabij stromend water, maar alleen als er een dichte oeverbegroeiing aanwezig is. Het nest (ook wel de burcht genoemd) bouwt de muskusrat in droge oevers, waarbij de ingang meestal onder de waterspiegel ligt. 

Risico’s - Wat zijn de problemen? 

De aanwezigheid van veel muskusratten kan leiden tot veranderingen in de vegetatiesamenstelling, afname van de biodiversiteit en het lokaal uitsterven van planten- en dierensoorten. Eén muskusrat kan 1,5 m2 vegetatie per nacht eten, het liefst rietsoorten. Bij dichtheden van 20 of meer dieren per hectare kan het overgrote deel van de aanwezige vegetatie in een jaar vernietigd worden waardoor moerasgebieden en rietvelden veranderen in open water. Het verdwijnen van vegetatie heeft weer een negatioeve invloed op andere diersoorten die in het water leven. Door overpredatie bedreigen hoge dichtheden van muskusratten (inheemse) insecten, schaal- en schelpdieren, waaronder ook bedreigde soorten. Indirect is dit weer schadelijk voor zeldzame vissoorten die hun eieren leggen in deze schelpdieren. 

De muskusrat heft ook een (negatieve) invloed op de abiotische condities en het functioneren van ecosystemen. Door hun foerageer- en graafactiviteiten verdwijnen moerasvegetaties en rietvelden. Het verlies van deze vegetaties leidt tot vermindering van waterkwaliteitskenmerken, zoals hoeveelheid zuurstof, watertemperatuur en de pH. 

Naast ecologische gevolgen, kunnen muskusratten ook grote maatschappelijke problemen, economische verliezen en gezondheidsrisico’s veroorzaken. Met hun graafactiviteiten maken muskusratten gangen en holen in dijken en rivieroevers, waardoor deze verzwakken en instabiel kunnen worden. Als gevolg hiervan kunnen ook (spoor)wegen mogelijk verzakken. Ook kunnen de graafactiviteiten van muskusratten leiden tot het vermengen van water van verschillende kwaliteitsniveaus, wat het functioneren van afvalwaterzuiveringsinstallaties vermindert. 

De dieren kunnen ook (economische) schade veroorzaken aan viskwekerijen en in de landbouw. Bij viskwekerijen kan de muskusrat door visvallen en netten heen knagen. In de landbouw veroorzaken de dieren vraatschade aan landbouwgewassen. Bovendien kunnen landbouwvoertuigen en dieren vast komen te zitten of wegzakken in holen van muskusratten. 

Muskusratten kunnen drager zijn van verschillende ziektes en parasieten die schadelijk zijn voor mens en dier zoals leptospirose, de veroorzaker van de Ziekte van Weil. Ook kan de muskusrat de gevaarlijke vossenlintworm (Echinococcus multilocaris) bij zich dragen, al komt deze lintworm in Nederland nog nauwelijks voor. 

Leadfoto: Alan D. Wilson, Wikimedia Commons, 2006

Gepubliceerd 21 maart 2023